Hiszpański a portugalski – podobieństwa i różnice
„De Espanha, nem bom vento nem bom casamento” (Z Hiszpanii nie uświadczysz „ani dobrych wiatrów, ani perspektywy dobrego ożenku”) głosi popularne portugalskie przysłowie. Jednak wbrew tym uszczypliwościom iberyjscy sąsiedzi dobrze z sobą żyją, w czym niewątpliwie pomagają im bardzo zbliżone pod względem leksykalnym i gramatycznym języki. Zarówno hiszpański, jak i portugalski wywodzą się bowiem z łaciny i różnią się od siebie na tyle, by można je było uznać za języki odrębne, a jednocześnie wykazują na tyle duże podobieństwo, by umożliwiać Hiszpanom i Portugalczykom swobodną komunikację. Nic dziwnego, że niezniszczalny kapitan portugalskiej reprezentacji w piłce nożnej – Cristiano Ronaldo – zaczął udzielać wywiadów w” języku Cervantesa (mniej lub bardziej poprawnie)” tuż po debiucie w barwach Realu Madryt. W portugalskiej telewizji często biorą udział goście zza zachodniej granicy, wszyscy zaproszeni mówią ”po swojemu” i wszyscy się dobrze rozumieją robiąc nawet notatki z wypowiedzi mówiących w obcym języku interlokutorów.
Nic dziwnego, bo z badań językoznawców wynika, że warstwa leksykalna obu języków jest w 90% identyczna lub bardzo podobna, co czyni je wzajemnie zrozumiałymi, zwłaszcza w wersji pisemnej. W przypadku tak dużego podobieństwa ciekawsze wydają się zatem różnice między obu językami i to im się teraz przyjrzymy rozpatrując trzy kategorie: 1) słownictwo, 2) fonetykę i 3) gramatykę.
W czym jest podobne słownictwo
- Choć hiszpański i portugalski w warstwie leksykalnej różnią się tylko w ok. 10% niektóre ze słów należących do tej 10%-owej puli są bardzo często używane i ich znaczenie trzeba poznać, by móc swobodnie rozumieć mówiącego w drugim iberyjskim języku rozmówcę. Przykładowo okno po hiszpańsku to ‘ventana’, a po portugalsku „janela”, a sklep to po hiszpańsku „tienda”, a po portugalsku „loja”. Duża różnica występuje też na poziomie roboczych dni tygodnia, które w hiszpańskim, podobnie jak w innych językach romańskich, zawdzięczają swe nazwy ciałom niebieskim (lunes, martes itd.), a w portugalskim zostały ponumerowane kolejnymi liczebnikami porządkowymi od dnia drugiego (segunda-feira, czyli poniedziałku), po dzień szósty (sexta-feira czyli piątek). W warstwie leksykalnej obu języków występuje też pokaźna liczba tzw. fałszywych przyjaciół, czyli słów, które brzmią podobnie, ale mają odmienne znaczenia (np. pt. embaraçada-zakłopotana, hiszp. embarazada – w ciąży; pt. polvo – ośmiornica, hiszp. polvo – kurz).
Hiszpański a portugalski pod kątem fonetycznym
- Pod względem fonetycznym oba języki znacząco się od siebie różnią, głównie w warstwie samogłosek. Podczas gdy hiszpański jest jednym z najuboższych w ten element języków (posiada ich zaledwie 5 – a, e, i, o, u), portugalski znajduje się na przeciwnym biegunie z aż 14-oma samogłoskami (w tym nosowymi, których w hiszpańskim brak). Różnica ta wynika częściowo z faktu, że w hiszpańskim wszystkie sylaby są wymawiane mniej więcej tak samo długo (to, podobnie jak polski, tzw. syllable-timed language), podczas gdy w portugalskim akcentowane sylaby są dłuższe, a pozostałe – krótsze, zredukowane (to, podobnie jak angielski i czeski, stressed-timed language). Jako że redukcja dotyczy głównie samogłosek, posiadają one inną wymowę w wersji akcentowanej, a inną w wersji nieakcentowanej (przykładowo literę „o” w wersji akcentowanej czytamy jako zwykłe „o” lub długie „o”, zaś w wersji nieakcentowanej jako „u”). Portugalskie bogactwo głosek przekłada się też na większą niż w hiszpańskim liczbę dyftongów (samogłosek przechodzących w inne samogłoski), które w języku Cervantesa ograniczają się wyłącznie do „ue” i „ie”. Polacy z sympatią spoglądają, a raczej przysługują się też portugalskim szeleszczącym samogłoskom, które w ich oczach (lub raczej uszach) upodobniają portugalską wymowę do naszej ojczystej, a które w języku hiszpańskim są nieobecne.
Gramatyka w obu językach
- Gramatyka hiszpańska i portugalska są do siebie bardzo podobne. Najważniejszą różnicą jest obecność w języku portugalskim nieobecnego w hiszpańskim tzw. infinitivo pessoal, czyli bezokolicznika odmienianego przez niektóre osoby (dokładnie mówiąc – tu (Ty), nós (my) i vocês (wy, oni, one). Inne różnice to m.in. większa skłonność portugalskich rodzajników do łączenia się w nowe słowa z przyimkami. W hiszpańskim tendencja ta występuje tylko w przypadku de+el (del) i a+el (al) oraz umieszczanie w kontynentalnej wersji portugalskiego zaimków dopełnienia bliższego i dalszego za orzeczeniem w zdaniach twierdzących (w hiszpańskim zaimki te zawsze poprzedzają orzeczenie).
Reasumując, różnice pomiędzy bratnimi językami iberyjskimi istnieją przede wszystkim w warstwie fonetycznej decydując o odmiennej „melodii” języka Cervantesa i Camõesa. Ich ogromne podobieństwo ułatwia nie tylko wzajemną komunikację między Hiszpanami i Portugalczykami, ale również naukę wszystkim tym, którzy znają już jeden z iberyjskich języków i pragną nauczyć się drugiego. W Lingua Nova zarówno uczymy obu języków, jak i wykonujemy z nich tłumaczenia. Zapraszamy do skorzystania z naszej oferty. Sejam bem-vindos/Sean bienvenidos!
Jeżeli chcesz dowiedzieć się o różnicach i podobieństwach jakie występują miedzy hiszpańskim a innym językiem tzn katalońskim zobacz nasz poprzedni wpis!